Posiedzenie 64. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem Punkt 5. porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Pomimo ogromnego postępu technologicznego, jaki dokonał się w Polsce na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, nadal niektórzy pracownicy wykonują swoje obowiązki zawodowe w ciężkich warunkach, które mają bezpośredni, negatywny wpływ na ich zdrowie. Dotyczy to m.in. górników, hutników, osób zawodowo sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi intelektualnie, a także nauczycieli z ośrodków wychowawczych oraz ratowników medycznych. Dlatego w sposób szczególny należy zadbać o to, aby mogli oni wcześniej kończyć swoją aktywność zawodową i przechodzić na emerytury pomostowe. Swoją ciężką pracą po prostu na to zasłużyli.

Podstawowym celem procedowanej nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw jest uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych. Warto w tym miejscu wspomnieć kilka faktów dotyczących obecnie funkcjonującej ustawy o emeryturach pomostowych. Nasi poprzednicy, de facto przyjmując pod koniec 2008 r. ustawę o emeryturach pomostowych, wprowadzili rozwiązania, które ograniczyły sporej liczbie osób możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę – wymóg stażu pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. Ograniczyli również katalog zawodów, które uprawniały do przejścia na emeryturę pomostową – przed zmianą takich osób, które z uwagi na ciężki charakter pracy były uprawnione do wcześniejszej emerytury, było ok. 1 miliona 200 tysięcy, a zostało ich ok. 300 tysięcy. Przyjęto wówczas błędne założenie, że rozwój technologiczny pozwoli wyeliminować zawody, w których praca będzie miała szczególnie ciężki charakter.

Obecnie, aby otrzymać emeryturę pomostową, należy spełnić łącznie określone w ustawie warunki. Po pierwsze, urodzić się po 31 grudnia 1948 r. Po drugie, ukończyć co najmniej 55 lat w przypadku kobiet lub 60 lat w przypadku mężczyzn. Po trzecie, udowodnić co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także mieć co najmniej 20 lat pracy w przypadku kobiet lub 25 lat pracy, jeśli chodzi o mężczyzn, oraz wykonywać po 31 grudnia 2008 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a także wykonywać przed 1 stycznia 1999 r. pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. To właśnie ten ostatni warunek ma wygasający charakter, bo coraz mniej osób jest go w stanie spełnić.

Uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych jest wynikiem porozumienia rządu z KK NSZZ „Solidarność”, ale, co warto podkreślić, ma także poparcie największych central związkowych w Polsce. Co istotne, procedowana ustawa wprowadza również inne pozytywne zmiany dla pracowników, nie tylko tych, którzy zrzeszeni są w związkach zawodowych, np. wprowadzenie szczególnej regulacji dotyczącej zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa pracy.

Chodzi o pracowników podlegających szczególnej ochronie prawnej przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, np. kobiety w ciąży, matki wychowujące małe dzieci czy liderów związkowych. Przyjęte w ustawie rozwiązanie zakłada, że w przypadku wystąpienia pracownika z roszczeniem o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy sąd na wniosek pracownika na każdym etapie postępowania będzie udzielał zabezpieczenia przez nakazanie pracodawcy dalszego zatrudnienia pracownika, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Dziś niestety w przypadku długotrwałych, kilkuletnich procesów pracownicy chronieni przed zwolnieniem zostają pozbawieni środków do życia, a niektórzy nieuczciwi pracodawcy, w szczególności międzynarodowe korporacje, z premedytacją pozbywają się „niewygodnych” pracowników, nie zważając na późniejsze koszty, bo doskonale wiedzą, że sprawy w sądach mogą ciągnąć się latami.

Ustawa przewiduje również podwyższenie z 500 zł do 840 zł rocznego limitu odliczenia od dochodu wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych w roku podatkowym. Kolejnym rozwiązaniem zawartym w nowelizacji jest wyłączenie dodatku za szczególne warunki pracy przy ustalaniu płacy minimalnej. Warto także w tym miejscu przypomnieć, że wcześniej, z inicjatywy rządu Zjednoczonej Prawicy, z tego katalogu wyłączone zostały dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej czy dodatek za staż pracy.

Procedowana ustawa bez wątpienia wprowadza oczekiwane społecznie rozwiązania i jest zgodna z porozumieniem zawartym przez rząd z NSZZ „Solidarność”. Przyjęte w nowelizacji rozwiązania są również popierane przez inne związki zawodowe. Zmiana wygasającego charakteru emerytur pomostowych jest słuszna z uwagi na to, że osoby pracujące w bardzo trudnych warunkach swoją ciężką pracą zasłużyły na szczególne traktowanie, bez względu na to, czy staż ich pracy obejmuje okres przed, czy po 1999 r.