Posiedzenie 56. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 4. porządku obrad: ustawa o fundacji rodzinnej
W Polsce większość przedsiębiorstw to firmy rodzinne, jest ich blisko 830 tysięcy. Generują one przychód o łącznej wartości 322 miliardów zł w skali roku, co stanowi ok. 18% PKB. W aktualnym stanie prawnym nestorzy rodzinnych biznesów mają ograniczone możliwości przekazania swojej firmy. W przypadku braku sukcesora albo braku porozumienia pomiędzy spadkobiercami – członkami rodziny, właściciele przedsiębiorstw często decydują się na sprzedaż swoich firm, które budowali przez dekady, w trudnym czasie przemian gospodarczych. Taka sytuacja często prowadzi do utraty rodzinnego charakteru firmy, jej rozdrobnienia, a nierzadko polskie przedsiębiorstwa rodzinne trafiają w ręce zagranicznych podmiotów. Ponadto przekazanie w spadku swojego przedsiębiorstwa wybranej osobie lub osobom gwarantuje sukcesję tylko w drugim pokoleniu – później osoby, które przez lata budowały swoją pozycję na rynku, tracą wpływ na przyszłość przedsiębiorstwa i zgromadzonego dzięki niemu majątku. Nie mamy bowiem w polskim porządku prawnym odpowiedniego instrumentu, który zapewniałby ochronę przed podziałem – rozdrobnieniem – majątku powstałego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą po przeprowadzeniu sukcesji, ani za życia, ani po śmierci właściciela.
W związku z tym rząd przygotował ustawę, która jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowisko firm rodzinnych i wprowadza mechanizm integracji majątku – akumulacji kapitału – i zarządzania nim w sposób pozwalający na zachowanie aktywności w sferze gospodarczej oraz na dostarczanie środków utrzymania przyszłym pokoleniom. Warto w tym miejscu podkreślić, iż prace nad projektem tej ustawy trwały kilka lat, w trakcie których przeprowadzono szerokie konsultacje dotyczące proponowanych rozwiązań.
Istotą procedowanej ustawy jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji fundacji rodzinnej, ułatwiającej sukcesję polskich przedsiębiorstw rodzinnych i umożliwiającej akumulację oraz ochronę majątku rodzinnego. Podobne rozwiązania z powodzeniem funkcjonują już od dawana w wielu państwach, m.in. w Szwecji, Szwajcarii, Austrii czy Niemczech.
Zgodnie z założeniami ustawy w celu utworzenia fundacji konieczne będzie sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu obejmującego oświadczenie fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej. Fundację rodzinną będą mogły zakładać jedynie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych lub kilka takich osób, które wspólnie będą posiadać status fundatora – gdyż fundacja rodzinna tworzona w testamencie będzie miała tylko jednego fundatora.
Z kolei beneficjentami, których będzie wskazywał fundator, będą mogły zostać 2 kategorie podmiotów: osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Beneficjentem będzie mógł być także fundator.
Niezbędne do powołania fundacji rodzinnej będzie również sporządzenie statutu zawierającego reguły działania fundacji rodzinnej, przekazanie na fundusz założycielski majątku wartego co najmniej 100 tysięcy zł, ustanowienie organów fundacji i wpisanie fundacji rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestru fundacji rodzinnych.
Co istotne, fundator będzie miał dużą swobodę w określeniu zasad zarządzania fundacją rodzinną, jej funkcjonowania i celu, dla którego została ona powołana. Najczęściej będzie to zapewnienie nieprzerwanego działania firmy oraz zapewnianie środków do życia członkom najbliższej rodziny. Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej będzie można finansować np. koszty utrzymania, kształcenia lub leczenia beneficjentów albo wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.
Reasumując, należy stwierdzić, że fundacja rodzina to nowy, oczekiwany przez polskie firmy rodzinne instrument prawny, który umożliwi bezpieczną i sprawną sukcesję majątku, również z korzyścią dla polskiej gospodarki. Warto też mieć na uwadze to, że z podobnych rozwiązań korzystają największe światowe i europejskie firmy rodzinne, co pokazuje, że wprowadzenie tego instrumentu, który doskonale sprawdził się w innych państwach, jest jak najbardziej zasadne.
