Posiedzenie 50. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw
Panie Marszałku! Wysoka Izbo!
Prawo własności chronione jest przez konstytucję oraz akty prawa międzynarodowego. Nie ma ono oczywiście bezwzględnego charakteru. Niektóre cele publiczne związane z realizacją dużych inwestycji, np. z budową dróg czy obiektów ochrony zdrowia, wymagają częściowego ograniczenia lub pozbawienia właściciela prawa własności do nieruchomości. Trudno sobie dziś wyobrazić sprawnie działające państwo, które w ogóle pozbawione jest możliwości wywłaszczenia nieruchomości. Osoba wywłaszczona oczywiście ma prawo czuć się pokrzywdzona, ale w określonych sytuacjach należy kierować się interesem ogółu. Dlatego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Co ważne, wywłaszczenie możliwe jest tylko na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Omawiana ustawa o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw zmienia przede wszystkim sposób obliczania wysokości odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości pod inwestycje publiczne, wprowadzając dla zdecydowanej większości osób wywłaszczonych korzystniejsze kryteria jego ustalania. Zgodnie z nowelizacją odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości pod inwestycję celu publicznego zostanie w każdym przypadku powiązane z wartością rynkową nieruchomości. Ponadto do odszkodowania dodawany będzie bonus pieniężny, który bazowo wynosić będzie 20% wartości nieruchomości oraz 40% wartości budynków zlokalizowanych na nieruchomości i wartości lokalu mieszkalnego. Bonus pieniężny będzie zryczałtowanym ekwiwalentem kosztów przeprowadzki, czynności prawnych itd.
Ponadto zgodnie z zapisami omawianej ustawy, aby zapewnić słuszny charakter odszkodowania, przewidziane zostały dodatkowo 2 zabezpieczenia dla osób wywłaszczanych. Osobie wywłaszczonej przysługiwać będzie roszczenie do sądu cywilnego o szkodę rzeczywistą w zakresie szerszym, niż wynika to z odszkodowania. Z rozwiązania tego będzie mógł skorzystać np. przedsiębiorca, dla którego wywłaszczenie spowodowało wyjątkowo wysokie szkody nierekompensowane odszkodowaniem.
Z kolei w przypadku, gdy wysokość odszkodowania za nieruchomość zamieszkałą będzie niższa niż ustalone ustawowo wskaźniki, przysługiwać będzie zwiększenie odszkodowania do poziomu pozwalającego na odtworzenie sytuacji mieszkaniowej – może to być wzrost nawet o 100% wysokości odszkodowania – zależnie od liczby osób zamieszkujących nieruchomość; obowiązywać będzie kryterium zameldowania na pobyt stały w okresie poprzedzającym wywłaszczenie. To rozwiązanie ma być ograniczone do osób bliskich właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu.
Nikt nie ma wątpliwości, że praktycznie niemożliwe jest zrekompensowanie osobie wywłaszczonej strat emocjonalnych dotyczących przywiązania do miejsca, które zamieszkiwał od wielu lat, czy trudu pracy, jaki włożył, budując dom dla swojej rodziny. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że instytucja wywłaszczenia funkcjonuje praktycznie w każdym państwie, a jej celem jest umożliwienie rozwoju kraju oraz realizacja inwestycji, z których korzysta całe społeczeństwo.
Zadaniem państwa jest z kolei zagwarantowanie osobom, które zostały wywłaszczone, słusznego odszkodowania, czyli takiego, które zapewni im rekompensatę utraconego majątku oraz pokrycie kosztów związanych np. ze zmianą miejsca zamieszkania. Wziąwszy pod uwagę zaproponowane w ustawie rozwiązania, stwierdzić należy, że dla osób wywłaszczonych odszkodowanie obliczane na podstawie znowelizowanych przepisów będzie bardziej sprawiedliwe i korzystne niż do tej pory, dlatego należy przyjąć omawianą nowelizację ustawy o gospodarce nieruchomościami.
