Posiedzenie 28. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad: ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych oraz nad punktem 15. porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz niektórych innych ustaw

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Działalność pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych ma w Polsce długą tradycję. W okresie powojennym były one szeroko rozpowszechnione we wszystkich zakładach pracy, tj. kopalniach, fabrykach, przedsiębiorstwach państwowych i urzędach. Do dziś kasy zapomogowo-pożyczkowe cieszą się dużą popularnością, szczególnie w dużych zakładach pracy. Z danych GUS wynika, że obecnie funkcjonuje niespełna tysiąc kas zapomogowo-pożyczkowych.

Kasy zapomogowo-pożyczkowe są formą samopomocy pracowniczej, oferują bezzwrotne zapomogi oraz nisko oprocentowane pożyczki pracownikom oraz emerytom i rencistom – byłym pracownikom danego pracodawcy lub jego następcy prawnego. Są one alternatywą dla drogich pożyczek-chwilówek czy wysoko oprocentowanych kredytów i dają pracownikom możliwość podreperowania budżetu na bardzo korzystnych warunkach. Pracownicy, wpłacając co miesiąc do kasy określoną kwotę, gromadzą swój wkład, z którego później w razie potrzeby mogą otrzymać pożyczkę lub zapomogę, a w przypadku rezygnacji z kasy mogą odzyskać zaoszczędzone pieniądze. To rozwiązanie, obok pozapłacowych świadczeń, takich jak np. dofinansowanie wczasów czy kolonii dla dzieci, bezpłatnego dostępu do prywatnej służby zdrowia czy obiektów sportowych, jest jednym z ważnych elementów wiążących pracownika z firmą.

Dotychczas działalność kas zapomogowo-pożyczkowych regulowana była w ustawie o związkach zawodowych z 23 maja 1991 r. oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy.

Procedowana właśnie ustawa określa ogólne zasady tworzenia, organizowania i działania kas zapomogowo-pożyczkowych, a także zawiera przepisy dotyczące sprawowania nad nimi kontroli. W dużej mierze stanowi powtórzenie obecnie obowiązujących przepisów rozporządzenia z 1992 r. oraz dostosowuje je do zmian wprowadzonych w nowelizacji ustawy o związkach zawodowych z 2018 r.

Podniesienie przepisów dotyczących funkcjonowania kas zapomogowo-pożyczkowych do rangi ustawowej wynika przede wszystkim z faktu, iż obecnie KZP są samodzielnymi i niezależnymi od związków zawodowych jednostkami, a przynależność związkowa nie ma znaczenia dla uzyskania statusu członka KZP. Ponadto KZP może powstać nawet wtedy, gdy u danego pracodawcy nie funkcjonuje żaden związek zawodowy. Brak jest zatem podstaw, aby kwestie dotyczące funkcjonowania KZP nadal były regulowane w ustawie o związkach zawodowych oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej przepisów.

W ramach procedowanej ustawy uzupełniono i doprecyzowano także przepisy dotyczące m.in.: zasad udzielania pożyczki bądź zapomogi, np. szczegółowo określono zasady poręczenia pożyczki; pokrywania kosztów działania międzyzakładowej kasy zapomogowo-pożyczkowej; możliwości podjęcia uchwały o likwidacji kasy zapomogowo-pożyczkowej z własnej inicjatywy walnego zebrania członków; zasad dokonywania rozliczeń kwestii majątkowych w razie likwidacji kasy zapomogowo-pożyczkowej.

Przyjęcie ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych bez wątpienia ułatwi stosowanie przepisów dotyczących KZP, może również się przyczynić do ich upowszechnienia. Nie ulega także wątpliwości, że kasy zapomogowo-pożyczkowe są korzystnym rozwiązaniem dla osób pracujących – dają pracownikom możliwość uzyskania potrzebnych środków finansowych, które nie są obciążone dodatkowymi kosztami w postaci prowizji czy odsetek, pozawalają zachować płynność finansową oraz są wsparciem dla osób, które chwilowo znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Warto również podkreślić, że przynależność do KZP jest dobrowolna, a ustawa określa jedynie ogólne ramy ich funkcjonowania, szczegółowe rozwiązania zależą od członków poszczególnych kas zapomogowo-pożyczkowych.

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nikogo nie trzeba przekonywać, jak ważnym sektorem polskiej gospodarki jest dziś rolnictwo. Polska znajduje się na trzecim miejscu w Europie pod względem udziału powierzchni rolnej w całości powierzchni kraju i jest jednym z największych producentów żywności na Starym Kontynencie. To, co charakterystyczne w przypadku naszego rolnictwa, to duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, co niestety przekłada się na ich niską produktywność oraz ograniczoną konkurencyjność na unijnym rynku.

Współdziałanie rolników w ramach różnego rodzaju zrzeszeń takich jak grupy producentów czy spółdzielnie bez wątpienia daje im możliwość osiągnięcia wzrostu produkcji rolniczej, obniżenia jej kosztów, poprawienia jakości towarów czy dostosowania produkcji do potrzeb zmieniającego się rynku. Dlatego zadaniem państwa jest zachęcanie rolników do zrzeszania się poprzez wprowadzanie odpowiednich przepisów, ulg podatkowych, zapewnienie im odpowiedniego wsparcia organizacyjnego oraz możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych.

Przykład takich państw jak chociażby Francja czy Niemcy pokazuje, jak ważne jest zrzeszanie się rolników w ramach grup producenckich. Dzięki temu są oni w stanie optymalizować swoją produkcję, zwiększać zyski oraz ograniczać rolę pośredników w strukturze łańcucha dostaw między rolnikiem a konsumentem. Obecnie w Polsce największy zysk pozostaje w rękach pośredników i dużych sieci handlowych. Rolnicy zarabiają na sprzedaży swoich produktów zbyt mało w stosunku do poniesionych nakładów.

Procedowana nowelizacja ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach na celu doprecyzowanie niektórych obecnie obowiązujących przepisów dotyczących tworzenia i funkcjonowania grup producentów rolnych, co ma ułatwić i usprawnić ich bieżące funkcjonowanie, i jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez podmioty zaangażowane w proces ich tworzenia i przez same grupy producentów. Zmiany w obecnie obwiązujących przepisach mają także zachęcić rolników i producentów rolnych do zrzeszania się i wspólnego gospodarowania.

Ustawa zakłada przede wszystkim zmniejszenie obowiązkowego poziomu wielkości wyprodukowanych przez członka grupy producentów rolnych produktów lub grupy produktów, ze względu na które grupa została utworzona, jaka musi zostać sprzedana do grupy – z co najmniej 80% do co najmniej 70% – przy jednoczesnym objęciu tym obowiązkiem co najmniej 90% producentów zrzeszonych w grupie (zamiast 100%, które obowiązują obecnie). Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy członkowie grup prowadzą produkcję o profilu roślinno-zwierzęcym, a część swojej produkcji przeznaczają na paszę lub materiał siewny.

Duża część zmian, które znalazły się w nowelizacji, dotyczy uproszczenia i uelastycznienia procedur administracyjnych. Ustawa wprowadza m.in. 90-dniowy termin na wydanie przez dyrektora oddziału regionalnego ARiMR decyzji o uznaniu grupy oraz zatwierdzeniu planu biznesowego i dokonanie wpisu grupy do rejestru grup, co wynika z konieczności sprawdzenia przez ARiMR wymogów kwalifikowalności, weryfikacji i zatwierdzenia planu biznesowego oraz przeprowadzenia kontroli na miejscu przed uznaniem.

Nowelizacja przewiduje również wydłużenie terminu na złożenie przez grupę producentów rolnych wniosku o zatwierdzenie zmian w planie biznesowym. Chodzi o termin nie późniejszy niż 60 dni przez zakończeniem danego roku działalności grupy.

Reasumując, możemy stwierdzić, że zaproponowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmiany idą w dobry kierunku oraz odpowiadają na postulaty rolników zrzeszonych w grupach producentów rolnych. Ponadto, jak deklaruje MRiRW, niebawem zostaną przedstawione kolejne rozwiązania ustawowe mające na celu wsparcie podmiotów zrzeszających producentów rolnych. Będą także dodatkowe zachęty finansowe w ramach środków z planu strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej, Krajowego Planu Odbudowy czy Polskiego Ładu.