Posiedzenie 45. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 10. porządku obrad: ustawa o zmianie ustawy o Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia oraz niektórych innych ustaw
Panie Marszałku! Wysoka Izbo!
Od 4 miesięcy trwa niczym nieusprawiedliwiona zbrojna napaść Federacji Rosyjskiej na suwerenny kraj, jakim jest Ukraina. Zmiana sytuacji międzynarodowej, wywołanej wojną na Ukrainie, niesie za sobą również określone konsekwencje. Stopniowo wprowadzane są kolejne sankcje na agresora, obywatele wielu państw oddolnie bojkotują zakup rosyjskich towarów, trwa wielka akcja pomocy Ukrainie, zarówno poprzez dostawy broni, jak i wsparcie humanitarne. Warto podkreślić, że polskie państwo i społeczeństwo w tej pomocy wiedzie prym.
To, co dzieje się dziś za naszą wschodnią granicą, zmusza nas również do weryfikacji sposobu myślenia o polsko-rosyjskim dialogu. Trudno sobie wyobrazić prowadzenie dialogu z partnerem, który nie respektuje podstawowych praw, przepisów prawa międzynarodowego, zabija niewinnych cywilów, niszczy infrastrukturę suwerennego państwa w imię imperialistycznych, chorych ambicji. Z tym sposobem myślenia i działania niestety utożsamia się również wielu Rosjan. Warto jednak podejmować dialog i współpracę z tą częścią społeczeństwa rosyjskiego, która sprzeciwia się wojnie na Ukrainie.
Procedowana nowelizacja ustawy o Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia ma nie tylko wymiar symboliczny, dotyczący zmiany nazwy tej instytucji, ale również wymiar praktyczny – zakłada rozszerzenie zakresu jej działalności zarówno w wymiarze podmiotowym, jak i przedmiotowym, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia walczącego dziś o wolność i suwerenność narodu ukraińskiego oraz walczącego o demokrację narodu białoruskiego.
Zgodnie z procedowaną ustawą Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia ma zostać przekształcone w Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego. Wybór patrona nie jest przypadkowy. Juliusz Mieroszewski to wybitny dziennikarz, publicysta, pisarz polityczny, który – jak mówił – oddał sprawie polskiej serce i umysł, a także był współautorem koncepcji partnerstwa ze wschodnimi sąsiadami Polski – idea ULB. Podstawowym celem działalności centrum ma być inicjowanie, wspieranie i podejmowanie działań na rzecz dialogu i porozumienia w stosunkach Polaków z narodami Europy Wschodniej, w szczególności z Ukraińcami, Białorusinami, Gruzinami, Mołdawianami i Rosjanami.
Ustawa zakłada, że centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego będzie podejmowało działania o zbliżonym charakterze, jak te realizowane przez CPRDiP wobec Rosji i Rosjan, jak m.in. prowadzenie badań naukowych, utrzymywanie kontaktów z ośrodkami akademickimi i naukowo-eksperckimi, organizowanie konferencji i debat publicznych, działalność wydawniczą, wsparcie finansowe dla innych podmiotów, prowadzenie działalności edukacyjnej i stypendialnej czy informowanie opinii publicznej.
Zadania te mają zostać uzupełnione o upowszechnianie w Polsce i poza jej granicami wiedzy o stosunkach, sytuacji politycznej, historii, kulturze i dziedzictwie narodów Europy Środkowej i Wschodniej, a także o wspieranie działalności edukacyjnej oraz przeciwdziałanie dezinformacji. Ponadto zgodnie z założeniami ustawy centrum dialogu będzie mogło tworzyć oddziały zamiejscowe nie tylko w Polsce, ale również za granicą, co znacznie ułatwi bezpośrednią współpracę z wieloma narodami Europy Wschodniej.
W obliczu sytuacji międzynarodowej, jaka zaistniała po napaści Rosji na Ukrainę, stwierdzić należy, że przekształcenie Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia w Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego to dziś wymóg czasu. Dalsze funkcjonowanie CPRDiP w niezmienionym kształcie wobec braku podobnych instytucji zajmujących się problematyką ukraińską czy białoruską byłoby nie do zaakceptowania.
