Posiedzenie 34. Wystąpienie Senatora Wiktora Durlaka w dyskusji nad punktem 17. porządku obrad: ustawa o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Osoby, które w latach 1956–1989, pomimo grożących im represji i nierzadko z narażeniem własnego życia, angażowały się w działalność antykomunistyczną – zmierzającą do odzyskania suwerenności i niepodległości naszej ojczyzny – bardzo długo musiały czekać na sprawiedliwość dziejową, na przywrócenie im godności oraz należytego miejsca w historii.

Dopiero po wielu latach, w wyniku uchwalenia ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej, osoby te mogły się ubiegać o status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych. Podejmując walkę o wolność i suwerenność naszej ojczyny, działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych nie liczyli na żadne przywileje czy apanaże, uważali po prostu, że tak należy postępować. Walczyli o lepszą, wolną, suwerenną i sprawiedliwą Polskę, w której obywatele sami decydują o tym, w jaki sposób wybierają swoich przedstawicieli, jak zorganizowana jest gospodarka i cały aparat państwa.

Działacze antykomunistyczni nie pozostali obojętni i bierni na to, co działo się w Polsce po zakończeniu II wojny światowej, nie godzili się z narzuconym siłą ustrojem, nie kalkulowali, a niejednokrotnie za swoją działalność byli szykanowani, przetrzymywani, represjonowani, często nie mogli normalnie pracować, awansować czy, w konsekwencji tego, nabyć uprawnień emerytalnych. Wielu z nich po 1989 r. pozostało bez środków do życia, bez żadnego wsparcia i pomocy ze strony państwa, pozostało zepchniętych na margines życie społecznego. Co szczególnie niesprawiedliwe, w wielu przypadkach sytuacja finansowa osób, które znaczną część swojego życia poświęciły walce o lepsze jutro, była znacznie gorsza niż agentów służb bezpieczeństwa, których zadaniem był inwigilacja opozycji.

Rząd Zjednoczonej Prawicy konsekwentnie podejmuje działania, które z jednej strony mają poprawić byt działaczy opozycji antykomunistycznej, a z drugiej – zapewnić im należyty szacunek i pamięć, w odpowiedni sposób uhonorować ich zasługi w walce o wolną Polskę. Ostatnie 6 lat to okres przywracania godności działaczom opozycji antykomunistycznej. Szanowni Państwo, w 2015 r. na pomoc dla kombatantów i działaczy opozycji antykomunistycznej przeznaczonych zostało 9 milionów zł, zaś w tym roku na ten cel zabezpieczono 130 milionów zł. To bardzo duży wzrost nakładów, jaki nastąpił w czasie rządów Zjednoczonej Prawicy.

Przykładowo od 15 października 2020 r. osobie o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych przysługuje prawo do świadczenia wyrównawczego, jeśli pobiera emeryturę lub rentę inwalidzką, albo rentę z tytułu niezdolności do pracy w kwocie niższej niż 2 tysiące 501 zł 76 gr brutto miesięcznie. Z kolei od 1 marca br. wzrosła kwota comiesięcznego świadczenia pieniężnego, o które mogą się ubiegać działacze opozycyjni, a które obecnie wynosi 460 zł 50 gr. To oczywiście nie wszystkie zmiany i uprawnienia wprowadzone w ostatnich latach.

Działacze opozycyjnie mają możliwość korzystania, teraz już 2 razy w roku, z pomocy jednorazowej bądź okresowej, jeżeli np. muszą dostosować mieszkanie do potrzeb osoby z niepełnosprawnościami. Ponadto są uprawnieni do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Posiadają również prawo do korzystania z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych bez skierowania od lekarza. Co warte podkreślenia, podwójnie uwzględnia się okres ich działalności, internowania lub podlegania represjom przy ustalaniu kapitału początkowego. Dzięki nowelizacji z ubiegłego roku posiadają też 50-procentowe ulgi na przejazdy środkami komunikacji miejskiej i 51-procentową ulgę na przejazdy w krajowej komunikacji środkami publicznego transportu kolejowego.

Procedowana właśnie ustawa to kolejna bardzo cenna inicjatywa, tym razem poselska, zmierzająca w kierunku zadośćuczynienia prawnego, finansowego i moralnego ludziom, którzy walczyli o naszą wolność. Dotyczy grupy kilkunastu tysięcy osób. Ustawa zakłada przyznanie osobom o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej lub osobom represjonowanym z powodów politycznych prawa do jednorazowego – zwolnionego z podatku dochodowego – świadczenia pieniężnego w wysokości 3 tysięcy zł. Uprawnione do otrzymania tego świadczenia mają być osoby, które status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych uzyskały na podstawie decyzji szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych do 31 grudnia 2021 r.

Warto także zwrócić uwagę, że to jednorazowe świadczenie ma być wypłacane z urzędu – bez potrzeby składania wniosku – przez UdSKiOR i przyznawane w drodze decyzji administracyjnej. Ustawa zakłada również, że wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego nastąpi do 31 marca 2022 r., a pierwsze świadczenia maja trafić do działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych już w grudniu br.

Szanowni Państwo, w poniedziałek obchodziliśmy czterdziestą rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, którego skutkiem było internowanie ponad 10 tysięcy działaczy opozycji antykomunistycznej – także kilka tysięcy opozycjonistów było inwigilowanych i zastraszanych, a co najmniej kilkadziesiąt osób straciło życie. Przyjęcie tej ustawy będzie takim symbolicznym wyrazem naszej wdzięczności wszystkim tym, którzy byli prześladowani przez reżim komunistyczny i z narażeniem życia walczyli o wolną i suwerenną Polskę.